Zelfmoordchefs: Vatel en Loiseau

De tweede dood van Vatel
Werd Vatels dood in 1671 als heldhaftige erekwestie gezien, in de 19e eeuw wordt hij in de culinaire wereld eerder als ‘laf’ afgeschilderd. Wat precies de doorslag heeft gegeven voor Vatel zullen we nooit weten. Had hij in de 21e eeuw geleefd, dan was er misschien na zijn dood een video gemaakt, zoals deze over zijn 'collega' Bernard Loiseau die in 2003 zelfmoord pleegde:

Uitvinder van de gastronomie en de slagroom

Eén ding staat vast over Vatel: hij was in die tijd een beroemd maître d’hôtel. Hij beheerste als geen ander de organisatie en aankleding van de meest fantastische feesten voor honderden veeleisende, verveelde gasten die tijdens het eten van exquise gerechten vuurwerk, ijssculpturen en zang, dans voorgeschoteld wilden krijgen. Gasten die ook overdag vermaakt moesten worden met spelletjes en jachtpartijen en die het normaal vonden dat elke wens onmiddellijk werd ingewilligd, zeker als je familie van Lodewijk XIV was.
Iets minder vast staat of hij echt de uitvinder van de slagroom is.

Chef, maître d’hôtel of operations manager

Terwijl ik me met enige moeite door de Vatel-biografie van Dominique Michel werk, probeer ik het tegelijk over een andere boeg te gooien. Ik bel de Hugenoten-vereniging, want ik weet al sinds mijn vroegste jeugd dat wij afstammen van deze Franse vluchtelingen die zich veelal in Zeeland vestigden. Maar ondanks hun enthousiaste herkenning van de naam Wattel kunnen ze me niet verder helpen. Wel blijven ze graag op de hoogte van mijn vorderingen, zegt de vriendelijke meneer.
De biografie werpt intussen meer licht op het tweede deel van Vatels leven.

Vatel: zijn leven

Hoe Vatels leven er echt uitzag, weten we dus niet. Toch circuleren er de nodige levenbeschrijvingen van hem. Op basis hiervan, geef ik hieronder een mogelijk curriculum vitae:

1631 : François Vatel geboren in Zwitserland, onder de naam Fritz Karl Watel.
Of in Parijs?
1646 : werkt zeven jaar als leerling bij Jehan Hévérard, traiteur patissier en peetvader van François en/of zijn broer.
1653 : Gaat werken in de keuken van château of Vaux le Vicomte, wordt "Chef de Cuisine" en later 'steward' (intendant) van minister van Financiën Fouquet.









Nicolas Fouquet


1661 : verlaat Frankrijk en vlucht naar Engeland nadat Fouquet gearresteerd wordt door Lodewijk XIV.
1663 : Vatel wordt "Chef de Cuisine" van Le Grand Condé, generaal Louis de Bourbon, Prince de Condé (1621 – 1686) op Château de Chantilly.
1671 : zelfmoord.

Het mysterie Vatel

Na de eerste kennismaking ontdek ik een wereld aan Vatel-vermeldingen op internet. Er bestaan diverse hotelscholen met die naam, er is een prestigieuze Franse prijs voor chef-koks naar hem genoemd, evenals diverse restaurants en cateraars over de hele wereld. Zelfs in New Mexico USA ontdek ik een restaurateur Vatel, die beweerd van de illustere chef-kok af te stammen.
Maar over de man zelf is weinig te vinden.

Van Vatel naar Watel of Wattel

De naam Vatel hoorde ik een paar jaar geleden voor het eerst.
Mijn nichtjes Michèle en Carlijn Wattel vroegen me of ik ooit van François Vatel had gehoord. Hun moeder en overleden vader vertelden als anekdote dat chefkok / hofmeester Vatel, die kookte voor Lodewijk XIV, een verre voorvader van ons zou zijn.
‘Er is zelfs een film over hem gemaakt een paar jaar geleden, met Gérard Depardieu in de hoofdrol,’ voegden ze er behulpzaam aan toe.

Vatels laatste dag

Het is vier uur in de morgen op 24 april 1671.
Vanuit de ochtendnevel, die het majestueuze kasteel van Chantilly omringt, duikt in de verte een ruiter op. Hij stapt af op het erf, waar groot en klein vee zich slaperig begint te roeren, en vraagt aan de knecht: ‘gaat alles goed?’
‘Jazeker,’ is het antwoord, ‘de koning is zeer tevreden.’
In de perfect geometrische tuinen van het kasteel dwaalt echter een ander staflid dat allesbehalve tevreden is: Vatel.