A la recherche du chef perdu

Hij laat me al jaren niet los: Vatel.
Ik heb films over hem gezien, boeken over hem gelezen, zijn portret en dat van zijn baas gegoogled. Zelfs de keuken waar hij werkte bezocht.

Toch blijft een groot deel van zijn leven waarschijnlijk altijd een mysterie, gehuld in 17e eeuwse Parijse nevelen. Waar komt hij vandaan? Heeft hij echt de slagroom uitgevonden? Maar het weinige wat we wél van hem weten, is zeker de moeite waard. En de mythes eromheen trouwens ook.

François Vatel

François Vatel

dinsdag 1 juni 2010

Het mysterie Vatel

Na de eerste kennismaking ontdek ik een wereld aan Vatel-vermeldingen op internet. Er bestaan diverse hotelscholen met die naam, er is een prestigieuze Franse prijs voor chef-koks naar hem genoemd, evenals diverse restaurants en cateraars over de hele wereld. Zelfs in New Mexico USA ontdek ik een restaurateur Vatel, die beweerd van de illustere chef-kok af te stammen.
Maar over de man zelf is weinig te vinden.

Zoekend naar de man zelf, blijkt dat de spelling van de naam varieert van Vatel en Vattel tot Watel en Wattel. Nu worden de letters v en w in het Frans vaker door elkaar gebruikt. Een w wordt niet voor niets een ‘double v’ genoemd. Echte achternamen, met vastgestelde spelling, werden pas in de tijd van Napoleon verplicht. Nee, de spelling staat een eventuele afstamming niet in de weg.
Maar dan... Zijn geboortedatum staat niet vast, net zo min als zijn geboorteplaats. Sommigen beweren dat hij van Zwitserse, Vlaamse, of Duitse afkomst is en oorspronkelijk Fritz Karl Watel geheten zou hebben. Hij zou zijn naam later verfranst hebben.

Over de jonge jaren van Vatel is weinig bekend. Dat blijkt ook uit de biografie Vatel et la naissance de la gastronomie van Dominique Michel uit 1999 die ik op het spoor kom.
Auteur Michel vermeldt dat de historicus Augustin Jal in 1872 op zoek ging naar de herkomst van Vatel in huwelijks-, doop-, en overlijdensregisters in de streek waar de bazen van Vatel gewoond hebben. Deze historicus meent de echte François Vatel gevonden te hebben als hij stuit op een François Vatel gedoopt op 14 juni 1631, zoon van leidekker François Vatel en Jacquette Langlois, die zeven kinderen hadden. Peetvader bij de doop van deze François Vatel was Jehan Hévérard, traiteur patissier. Dat laatste feit gaf voor Jal de doorslag, omdat algemeen aangenomen wordt dat onze François Vatel zijn carrière begon als leerling van deze traiteur Hévérard. Als dit klopt, was hij veertig jaar oud toen hij stierf.
Latere onderzoekers trekken deze conclusie echter in twijfel.
In de film wordt de traiteur Hévérard ook genoemd als leermeester van Vatel. Over zijn geboorte beweert één van Vatels vijanden: 'he comes from nowhere, the slums of Paris'. Wie zijn ouders ook precies waren, hoogstwaarschijnlijk komt hij uit een arbeidersgezin.

Wat verder zeker is, is dat Vatel in zijn tijd voor het eerst echt bekend werd toen hij werkte voor minister van Financiën Fouquet op Château of Vaux le Vicomte. Nadat de minister door Lodewijk XIV in de gevangenis was gezet, vlucht Vatel het land uit om later terug te komen en op Château Chantilly te gaan werken.

3 opmerkingen:

  1. Als je wat meer wilt weten:
    http://fr.wikipedia.org/wiki/Fran%C3%A7ois_Vatel

    Mvg Peter Fatels

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Dank, deze kende ik. Er is veel over hem geschreven, maar er is heel weinig echt zeker.
    Wel is in Chantilly zijn keuken nog te zien. Maar waar hij begraven is? Of geboren?
    Als je de film nog niet gezien hebt: dat is beslist een aanrader!
    groet,
    Froukje

    BeantwoordenVerwijderen

  3. Beste,
    Verhalen over Vatel/Watel zijn er voldoende te vinden op internet.
    Graag zou ik de oorsprong van de taart kennen die zijn naam draagt.
    Heeft u enig idee in welke richting ik moet zoeken?
    Fijn egroet,
    Freddy Guillaume E. Pollijn

    BeantwoordenVerwijderen